Αναζητώντας τη χαμένη ευτυχία...

Τι είναι λοιπόν ευτυχία; Τι είναι αυτό που κάνει ευτυχισμένο τον καθένα από εμάς; Είναι ένα δικό μας προσωπικό συναίσθημα, ή μήπως είναι μία κατάσταση που συν- κατασκευάζεται, που δημιουργείται από κοινού μεταξύ δύο ή περισσότερων ανθρώπων; Μπορούμε να μιλάμε γι' αυτή σαν να κρατάει για πάντα, ή πρόκειται για ''στιγμές ευτυχίας'';

Αυτό που σίγουρα μπορούμε να πούμε με σιγουριά, είναι ότι δεν ορίζουμε όλοι οι άνθρωποι την έννοια της ευτυχίας με τον ίδιο τρόπο, και ότι είναι διαφορετικές οι συνθήκες κάτω από τις οποίες  ο καθένας από 'μας αισθάνεται ευτυχισμένος. Επιπλέον, το συναίσθημα της ευτυχίας φαίνεται να συνδέεται εν μέρει με την ευελιξία και την προσαρμογή μας στις αλλαγές. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να νοηθεί ξεχωριστά από την αλλαγή. Η εξέλιξη και η αλλαγή είναι έννοιες συνυφασμένες με την ανθρώπινη φύση, αλλά και με τα διάφορα πλαίσια (οικογένεια, κοινωνία) των οποίων ο άνθρωπος αποτελεί μέλος.

Ας δούμε όμως τι μπορεί να απαντά κανείς στο ερώτημα ''τι θα έκανε έναν άνθρωπο ευτυχισμένο;'' Σε ένα πρώτο επίπεδο, η ευτυχία συνδέεται για πολλούς με την απόκτηση υλικών αγαθών. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που, όσο περισσότερα υλικά αγαθά έχουν στην κατοχή τους (σπίτια, αυτοκίνητα, χρήματα), τόσο περισσότερο ευτυχισμένοι ''είναι'', ή καλύτερα, νιώθουν ότι είναι. Αυτό δεν προκαλεί εντύπωση, καθώς έχουμε γαλουχηθεί σε μία κοινωνία με κυρίαρχο σύνθημά της το ''καταναλώνω άρα υπάρχω''. Η απόκτηση υλικών αγαθών φαίνεται να αποτελούσε (και να αποτελεί) έναν τρόπο να διαχειριζόμαστε τα αρνητικά συναισθήματά μας, και άρα να υπάρχουμε. Να υπάρχουμε μέσα από τον καταναλωτισμό και την απόκτηση υλικών αγαθών, σε μια ζωή... κατά τ' άλλα ''ευτυχισμένη''.

Τα δεδομένα έχουν αλλάξει πια, αλλάζοντας ταυτόχρονα το σύστημα πάνω στο οποίο είχαμε συνηθίσει να χτίζουμε την ευτυχία μας. Τώρα είμαστε εκτεθειμένοι στις δυσκολίες περισσότερο από ποτέ. Και είναι αυτές οι δυσκολίες που μας κάνουν περισσότερο ευάλωτους, αλλά και μας φέρνουν αντιμέτωπους με την εσωτερική μας πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα δύσκολη, καθώς έχουμε μάθει να ορίζουμε τον εαυτό μας και τους άλλους όχι με βάση το ''τι είμαστε'', αλλά με βάση το ''τι έχουμε''.

Η νέα οικονομική, αλλά και κοινωνική κατάσταση απαιτεί να βάλουμε στο τραπέζι κι άλλες μεταβλητές. Απαιτεί να αναζητήσουμε νέα νοήματα, να θέσουμε νέους όρους συν- ύπαρξης και συν- εργασίας, να επαναπροσδιορίσουμε τις αξίες μας. Πρόκειται για ένα δεύτερο , βαθύτερο επίπεδο, όπου η ευτυχία συνδέεται με ''κεκτημένα'' πνευματικά και όχι υλικά.

Η συναισθηματική ασφάλεια, η ανθεκτικότητα στις δυσκολίες και τα εμπόδια της καθημερινότητας, η ελπίδα, η αισιοδοξία, η αίσθηση της αποτελεσματικότητας και του ελέγχου που έχουμε στα πράγματα, θα λέγαμε ότι είναι μερικά από τα ''αγαθά'' που δίνουν μια ''νότα'' ευτυχίας στην καθημερινότητά μας, ενώ τη βάση και το μέσο για την απόκτησή τους αποτελούν οι υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις. Τίποτα από τα παραπάνω δε θα μπορούσε να γεννηθεί και να υπάρξει, παρά μόνο μέσα σε ένα πλέγμα σχέσεων.

Μέσα σε ένα πλαίσιο σχέσεων, θα μπορούσαμε επίσης να μιλήσουμε και για την έννοια της ''ανθεκτικότητας''. Με τον όρο αυτό εννοείται ''η διεργασία, η ικανότητα, το αποτέλεσμα της επιτυχούς προσαρμογής, παρά τις αντιξοότητες ή τις απειλητικές συνθήκες και παράγοντες'' (Garmezy, 1993). Σημαίνει να μπορώ να αναπτύσσομαι, να απολαμβάνω και να δημιουργώ, ακόμη και μέσα στις δυσκολίες και τα εμπόδια της σημερινής εποχής.

Το ''μοίρασμα'' είναι μία πράξη που περιέχεται στην ανθεκτικότητα. Δεν μπορώ να μοιραστώ, αν δε βρίσκομαι ''σε σχέση'' με τον άλλον. Με αυτή την έννοια, η ανθεκτικότητα είναι δυνατό να αναδυθεί σε έναν άνθρωπο, ως αποτέλεσμα της δημιουργίας σταθερών διαπροσωπικών σχέσεων ή δικτύων σχέσεων.

Τρεις ακόμη έννοιες: συναισθηματική ανάπτυξη και ωρίμανση, απόλαυση, δημιουργία... πώς θα μπορούσαν να μη συνδέονται με την έννοια της ευτυχίας, αλλά και το συναίσθημα αυτής;

Τέλος, ο χρόνος. Μπορεί να συνδεθεί με την ελπίδα και το συναίσθημα της ευτυχίας, με την έννοια ότι ο χρόνος περνά δίνει τη θέση του στη μάθηση.
Ο χρόνος...
Προσφέρει τη γνώση ότι η ευτυχία είναι ένα αγαθό που δεν καταναλώνεται και δεν αγοράζεται. Οδηγεί στη συνειδητοποίηση ότι η ευτυχία είναι μια ψυχική κατάσταση, η οποία απαιτεί να είμαστε ανοικτοί στον κόσμο, στους άλλους, στον εαυτό μας, και κυρίως στις ιδέες που μας εμπνέουν. Δίνει στους ανθρώπους την ευκαιρία να μάθουν πώς να ζουν καλά, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι μαθαίνουν να απολαμβάνουν μόνο μία συνεχή αίσθηση ευχαρίστησης ή την απουσία του πόνου. Μένει μόνο να δει ο καθένας μας, αν θα δώσει το χώρο σε αυτή την ευκαιρία να υπάρξει στη ζωή του.

Το να ζω καλά, απαιτεί να είμαι προετοιμασμένος τόσο για την οδύνη και τον πόνο, όσο και για την ευχαρίστηση. Η στάση της ευτυχίας είναι περισσότερο στάση εκτίμησης παρά επίκρισης ή παραπόνου.

Ο χρόνος ωριμάζει. Γιατί η μάθηση, η γνώση, η συνειδητοποίηση είναι μεγάλωμα...

Μία ρήση λέει το εξής: ''Η ζωή μπορεί να μη μας δίνει όσα θέλουμε, σίγουρα όμως μας εφοδιάζει με όσα πραγματικά χρειαζόμαστε''. Είναι όλα εκείνα που χρειαζόμαστε για να δημιουργήσουμε υγιείς σχέσεις μέσα στις οποίες θα δίνουμε και θα παίρνουμε κουράγιο, δύναμη, ελπίδα, αισιοδοξία... μέσα στις οποίες θα δημιουργούμε, θα απολαμβάνουμε, θα ωριμάζουμε... θα γεννάμε ανθρώπους ευτυχισμένους μέσα από τη δική μας, μοναδική και με κόπο χτισμένη, ευτυχία.